ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪੰਜ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਿਤਾਬਾਂ

By Admin

Submitted on August 13, 2025

ਪੰਜਾਬ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੋਂ ਮਾਊਂਟਬੈਟ ਤੱਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ by ਰਾਜਮੋਹਨ ਗਾਂਧੀ (ਅਨੁਵਾਦ: ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ)

ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੋਹਾਲੀ-ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | 2016

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਰਾਜ, ਇਸ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਨੇਕ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਮਨੌਤਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸਤ, ਸੰਘੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਸਦਾ ਉਲਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਅਨੇਕ ਉਲਾਂਭੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਪਾਠ ‘ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ 1857 ਦਾ ਗਦਰ’ ਅਤੇ ‘ਅਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਸਦਮਾ’ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ (1857-1947) by ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟੰਡਨ (ਅਨੁ. ਜੀ. ਐਸ. ਖੋਸਲਾ)

ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ | 1990

ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਹੋਈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ ਪਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟੰਡਨ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋ ਰਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਜਾਂ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਗਲਪ ਰਚਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ।

ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਕਾਣ ਨਾ ਕੀਜੈ (ਨਾਵਲ) by ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਆਰਸੀ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ | 1989

‘ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਕਾਣ ਨਾ ਕੀਜੈ’ ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਰਚਿਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ (1708-1849) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚਾਰ ਨਾਵਲਾਂ ‘ਖੰਨਿਉ ਤਿੱਖੀ’, ‘ਵਾਲੋਂ ਨਿੱਕੀ, ‘ਏਤਿ ਮਾਰਗ ਜਾਣਾ’ ਤੇ ‘ਇਥ ਸਰਕਾਰ ਬਾਝੋਂ’ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਇੱਕ ਗਲਪ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇੰਜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜ ਗਏ ਹੋਈਏ। ਨਾਵਲ ‘ਯਥਾਰਥ’ ਅਤੇ ‘ਕਲਪਨਾ’ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।

ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ by ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ (ਅਨੁ. ਹਰਜੋਤ)

White Crow Publishers, Sardoolgarh | 2023

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਬਹੁਤ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਆਸਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਤੱਕ ਢੇਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੜੇ ਖੋਜਪੂਰਨ ਢੰਗ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਹੋਈ ਲੁੱਟ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇ ਬਿਨਾਂ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਨਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ।

Punjab: From the Perspective of a Punjabi Hindu by Vinayak Dutt

White Falcon Publishing | 2023

ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕੋਣ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੇਖਣ-ਸਮਝਣ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਅਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਜਤਨ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਖ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਚਿੰਤਨ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਜਾਂ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਗੁੱਝੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਉੰਤੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਕਿਤਾਬ ਹੈ।

Contact

Hot Deals on Great Reads
Good Books 2025

ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪੰਜ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਿਤਾਬਾਂ

ਪੰਜਾਬ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੋਂ ਮਾਊਂਟਬੈਟ ਤੱਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ by ਰਾਜਮੋਹਨ ਗਾਂਧੀ (ਅਨੁਵਾਦ: ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ)

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ (1857-1947) by ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟੰਡਨ (ਅਨੁ. ਜੀ. ਐਸ. ਖੋਸਲਾ)

ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਕਾਣ ਨਾ ਕੀਜੈ (ਨਾਵਲ) by ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ by ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ (ਅਨੁ. ਹਰਜੋਤ)

Punjab: From the Perspective of a Punjabi Hindu by Vinayak Dutt

Comments

Reader Comments

Account

Contact

Hot Deals on Great ReadsGood Books 2025

Search Books

ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪੰਜ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਿਤਾਬਾਂ

ਪੰਜਾਬ : ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਤੋਂ ਮਾਊਂਟਬੈਟ ਤੱਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ by ਰਾਜਮੋਹਨ ਗਾਂਧੀ (ਅਨੁਵਾਦ: ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ)

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ (1857-1947) by ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟੰਡਨ (ਅਨੁ. ਜੀ. ਐਸ. ਖੋਸਲਾ)

ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਕਾਣ ਨਾ ਕੀਜੈ (ਨਾਵਲ) by ਕਰਨਲ ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ

ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ by ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ (ਅਨੁ. ਹਰਜੋਤ)

Punjab: From the Perspective of a Punjabi Hindu by Vinayak Dutt

Comments

Reader Comments

Hot Deals on Great Reads
Good Books 2025